Bidaia berezia aspaldiko lurrun tren batean

Gure lurraldearen garapen sozial eta ekonomikoa ezin da ulertu trena gabe. Ezinbestekoa izan zen Euskal Herriko eta mundu osoko industria iraultza gertatzeko, eta gure meategietatik burdina garraiatzeko funtsezko pieza bihurtzeaz gain, aldaketa sozial garrantzitsuak eragin zituen, hala nola immigrazioaren etorrera eta mestizajea, hiri populazioaren hazkundea landa eremukoaren aurrean eta klase sozial jakin batzuen sendotzea. Baina ez hori bakarrik: trenak gure produktuak Europa osoko labe garaietara esportatzen lagundu zigun, eta, gainera, garraiatzen zituen produktu horien bezero handienetako bat bihurtu zen, errailak, lokomotorak eta bagoiak burdinaz eta altzairuz eginak baitzeuden. Hori gutxi balitz, gaur egun, CAF eta Talgo enpresek Euskal Herrian eraikitako trenetan bidaiatzeko aukera dago bost kontinenteetan.

Garraiobide honek gure historian duen garrantzia eztabaidaezina da eta, horregatik, ia 30.000 bisitari hurbiltzen dira urtero Burdinbidearen Euskal Museoaren instalazioetara. Asteartetik igandera bitartean, ikasleek, familiek eta era guztietako taldeek lurrun-lokomotor baliotsuak aurkitzen dituzte Azpeitian (horietako sei martxan daude, tartean Aurrera, Zugastieta...), eta bidaiari-bagoi klasikoekin, merkantzia-bagoiekin, tren makina elektriko eta dieselekin argazkiak ateratzen dituzte, baita Estatuko museo batean ikus daitekeen trolebus bakarrarekin ere. Espainian izan zen azken tranbia klasikora ere igo daitezke, 1976an Zaragozan betirako agurtu zena eta ibilbide laburra egiten duena, Juanjo Olaizola (Donostia, 1965) trenbidearen historialari eta museoko zuzendariaren azalpen interesgarrien ondoren.

Hala ere, 1992. urteaz geroztik martxan dauden eta Euskotrenek kudeatzen dituen instalazio horien erakarpen nagusia lurrun trenaren bidaia da, publiko guztientzat eskuragarri dagoena larunbatetan (12.00etan eta 17.30ean) eta igande eta jaiegunetan (12.00etan, baina errepikatu egiten dutena norbait kanpoan geratzen bada jende asko egoteagatik). «Azpeitia eta Zestoako Lasao auzoaren arteko joan-etorriko bidaia da, 45 minutu ingurukoa. Ibilbideko bost kilometroetan, bidaiariek treneko abentura on baterako ezinbestekoa den guztiaz gozatzen dute: 225 metroko tunel batez, 40ko zubi batez eta Urola bailarako ibilbideaz», dio Olaizolak. Gainera, lurrun trenaren makinista gisa egiten dituen lanetan, museoko zuzendariak bidaiariak entretenitzen ditu lokomotor zaharra eta ibilbidea egingo duten bagoiak lotzeko maniobrekin, txilibitua etengabe jotzen du eta lurrun-ke handiak eragiten ditu tren-makinaren tximiniatik.

Urolako trenbidearen esperientzia osatzeko, sugin bat makina ikatzarekin elikatzeaz arduratzen da, eta txartel-zulatzaile batek bidaiarien tiketak egiaztatzen ditu; bitartean, museoaren xehetasunei eta 20 kilometro orduko abiadura hartzen duen lurrunezko tren horri buruzko era guztietako azalpenak ematen dizkie. Olaizolak gogoratzen duenez, «ibilbide hau 1986an itxi eta 1998an ireki zen berriro, 150 urte lehenago Bartzelona-Mataró artean Espainian egindako lehen tren-bidaia ospatzeko omenaldi ugarietako bat bezala».

Gaur egun, XIX. mendeko bagoien barnealdeak bat egiten du errepideak, bidegorriak eta auto modernoak nagusi diren kanpoaldearekin, iraganak eta etorkizunak mendien ondoan paraleloan bidaiatuko balute bezala. Museoaren Lagunen Elkarteko boluntarioa den eta duela 15 urtetik beste lankide batzuekin batera sugin eta txartel-zulatzaile lanak egiten dituen Jon Sanchezek azaldu du «bilduma paregabea eta askotarikoa» dela. «Egun berezietan, hala nola museoaren urteurrenaren egunean eta urriko eta abenduko zubietan, urte osoan mugimenduan egon ohi ez diren merkantzia eta bidaiarien trenak, interesez betetako hainbat lokomotora ikusgarri eta askoz material gehiago mugitzen saiatzen gara».

Museoan, halaber, Urolako trenbidearen tailer mekanikoa ikus daiteke, 1926tik 1986ra martxan egon zena eta aldi horretan inolako aldaketarik jasan ez zuena; baita transformazio elektrikoko zentral zaharra, XIX. mendearen amaieratik abiadura handiko trenekoetara erabilitako uniformeen erakusketa eta munduko erloju bildumarik onenetakoa ere. Museoa asteartetik igandera bitarte bisitatzeak hiru euro balio du, eta asteburuko lurrun trenaren bidaia gehitzeak sei euroko gastua utziko die bertaratzen direnei.

• Temas
• Euskera