Translinguismoa eta ama-hizkuntzak hezkuntzan

Aspalditik dago euskararen aldeko apustu sendoa. Hezkuntza Legeak, adibidez, euskara aitortzen du sistemaren «ardatz» gisa, eta hala dirudi; izan ere, azken hamarkadetan familiek D ereduaren alde egin dute masiboki. Murgiltze ereduaren aldeko jauzi nabarmen hori azken hamarkadan gertatu da. 2012an, nahiz eta eredu hori nagusia izan, DBHko ikasleen %58k baino ez zuen euskaraz ikasten. Gaur egun, ordea, %74k egiten dute.

Horrek erakusten digu azken 10-15 urteetan D eredua orokortu egin dela eremu ez-euskaldunetan ere. Hainbat erronka dakartza, askotan euskara ikastetxeko barne-hizkuntza baino ez delako. Eta horrek eragin zuzena du emaitza akademikoetan, Hezkuntza Sailaren Ebaluazio Diagnostikoek argi eta garbi adierazten dutenez. DBHko 2. mailako ikasleen %52k, adibidez, hasierako euskara-maila du. Beraz, oso zaila da haientzat beste ikasgaiak euskara hutsean ikastea.

Zailtasun horiei aurre egiteko, ikasleek euskara maila ona izatea bermatzen dugun bitartean, hainbat gako daude. Jasone Cenoz eta Francisco Luna adituek horietako bat aipatu zuten egunkari honetan egindako erreportajea batean. Hor, translinguismoa zer zen azaldu ziguten.

Laburbilduz, ikasle batek ikasitakoa beste hizkuntza batzuetan erabil dezake. Eta horregatik, adibidez, ez litzateke beharrezkoa izan behar argudio-testuaren ezaugarriak azaltzea, bai gaztelaniaz, bai euskaraz edo ingelesez. Behin bakarrik, nahikoa izan beharko luke.

Adituek irakasleei eskatzen diete ez dezatela ikasleen ama-hizkuntza erabat baztertu, askotan oso lagungarria izan baitaiteke ezagutza berriak finkatzeko. «Ez genuke beldurrik izan behar, adibidez, kontzeptu bat azaltzeko euskara ikasgai batean gaztelania erabiltzeko», esan zuen Cenozek. Azken batean, «irakaskuntza-prozesuan ditugun baliabide guztiak aktibatu behar ditugu», zioen Lunak.

Egia esan, haiek azaldu arte, ez nuen inoiz translinguismo horren berri izan, baina interesgarria iruditzen zait. Ikastetxe bakoitzak bere ingurune soziolinguistikoari erreparatu behar dio bere hizkuntza-plana diseinatzean. Esparru horrek hizkuntza-ereduena (A, B eta D) gaindi dezake. Baina ama-hizkuntza ahazteak zailtasun handiak ekar ditzake.