Herria birpentsatu (barrurantz ere bai)
Marmotaren egunean bezala, badirudi aurten ere eztabaida bera irekitzeko asmoa dutela euskal politikariek: estatus berriarena edo Estatutuaren erreformarena, nori galdetzen zaion. Eta, beste behin ere, gai berberak agertzen dira mahai gainean: autodeterminaziorako eskubidea, nazio aitortza, Estatuarekiko aldebikotasuna, adostutakoa betetzeko berme sistema berri bat... Azken batean, hausnarketa sakon bat daukagu gure aurrean Euskadik Espainiar Estatuarekiko duen harremanari buruz.
Hala ere, eztabaida horretan, herria barrurantz ere birpentsatzeko aukera ematen duten elementuak falta izaten dira. Hitzak berak ondo dioen bezala, autogobernua da, batez ere, geure burua gobernatzeko, gure lurraldean gertatzen dena arautzeko eta kudeatzeko daukagun modua. Horregatik, garenari edo izan nahi dugunari buruzko eztabaida bat irekitzen bada orain, ahalegina ere egin beharko litzateke ebaluatzeko Euskadiko erakunde-arkitektura egungo munduaren beharretara egokitzen ote den.
Zentzu horretan, itxaropentsua da hainbat alderdi egiten ari direna: esaterako, zerga-sistemaren aldaketa argi eta garbi planteatzea. Eta horrek ez du automatikoki esan nahi egungo eredua txarra denik, hori ikusi egin beharko da, baina gutxienez eztabaidatu beharko genuke azken hamarkadetan izan diren taburik gabe. Kontuan izan behar dugu Bizkaia, Araba eta Gipuzkoaren arteko lurralde-orekak beti izan direla oso zailak. Hori argi geratu zen Lurralde Historikoen Legearen negoziazioan eta EAJren zatiketan.
Azken asteotan entzun dugu nola EH Bilduk onartzen duen «ez duela zentzurik» hiru ogasun ezberdin izatea 2,2 milioi biztanleko lurralde batean. PSE-EEk, bere aldetik, denbora darama eskumen fiskalak Eusko Legebiltzarrean zentralizatzearen alde, Batzar Nagusien kalterako. Beste aldean, aldiz, badirudi EAJk ez duela gaiari buruz hitz egin nahi, eta are gehiago, uste du foru-erakundeek erantzukizun gehiago izan behar dituztela. Eta PPk, noski, foralismoa defendatzen jarraituko du bere nortasun-ezaugarrietako bat bezala.
Euskal zerga-sistemaren egitura aldaketa bat ezin da gauetik goizera egin, lege-erreforma garrantzitsuak eskatuko bailituzke. Nolanahi ere, eztabaida gutxienez interesgarria da, herri-hausnarketa serioa bultzatzen duelako. Batez ere, kontuan hartzen badugu fiskalitatea gure autogobernuaren funtsezko tresna dela baliabide publikoak banatzeko. Agian dena aldatu behar da, edo agian ez da ezer aldatu behar, baina gutxienez hitz egin dezagun honi buruz beldurrik gabe.
