Hannah Arendt eta maitasuna

Martin Heideggerren eta Hannah Arendten arteko maitasun afera ez da oso ezaguna. Gutxi batzuek jakin zuten haren errealitatearen berri, gutxi batzuk konturatu ziren harreman haren handitasunaz. Ezer gutxi zabaldu zen, harik eta Mary McCarthyk, Arendten lagunak, maitaleen arteko gutun batzuk haizatu zituen arte, Heideggerrek Arendti bidalitakoak aparte utzirik. Sekretupeko zena eztabaidagai bilakatu zen, ez bakarrik filosofia arloan, baita etikarenean ere. 2000. urtean gaztelaniaz argitaratu ziren berrogeita hamar urte iraun zuten gutunak, 1925 eta 1975 artean hain zuzen. Bitxia da, noski, amodiozko pasio pribatu eta klandestinoa izandakoa esparru publikoan agertzea. Gogora ditzagun Arendtek maitasunari buruz idatzitako hitzak: «Gauza askori egiten die kalte argiak. Maitasuna horietako bat da. Adiskidetasuna ez bezala, hil edo ahitu egiten da, jendearen aurrean erakusten denean».

Hala ere, gaur egungo bizimoduan, 'maitasun' deitzen den bulkada hori jendearen aurrean erakutsi, goraipatu, eskuetara ekarri eta erabiltzen da, ez, ordea, ikusi ezin den objektu gisa, aitortza moduan baizik: eskuratutako boterea erakusteko edo lan arrunt eta soldatapekoaz lortzerik ez dagoena bestela ere lortu dela aldarrikatzeko. Komunikabideek erakustaldi horiek hauspotu eta bultzatu dituzte, eta bestelako ofiziorik gabeko aktoreek maitasun publikoa bizibide bihurtu dute.

Galde daiteke, era berean (hori besterik ez dira gutunak), afektuen gurutzaketa horrek balio ote duen bi filosofoen pentsamendua hobeto ulertzeko, filosofia izan baitzen bien ala bien bizitzan oinarrizko eta funtsezkoa. Era berean, izanik pertsona horiek sakontasun analitikoaren eta trinkotasun teorikoaren eredu, bien artean maitasun bizi eta beroa egon izanak (eta badirudi, gutunen arabera, horrelakoxea izan zela), adierazten du bazela bien artean arrazoi pribatu bat, testu zentzuzko eta analitikoetan irakasten zuten arrazoi publikoaren ezkutuan. Pascalen esaldia gogoratu behar, hainbestetan aipatua eta interpretatua, baina hain gutxi eta hain gutxitan ulertua: «Bihotzak bere arrazoiak baditu, arrazoiak ezagutzen ez dituenak».

Nik dakidala, ez Heidegger ez Hannah Arendt ziren Pascal zaleak. Arendtek apenas aipatzen duen. Hala ere badira kointzidentziak bi pentsalarien artean. Goazen Pascalengana:

«Nola koadroak urrunetik ala hurbiletik begiratu. Eta benetako toki bakarra zatiezineko puntua da. Gainerakoak hurbilegi edo urrunegi daude, oso goian edo oso behean. Ikuspegiak erakusten du hori pinturaren artean; baina egiarenean eta moralarenean, nork erakutsiko du?».

Arendtek galderari erantzuten dio, planteatu baino lehen. Ekintzaren eta kontenplazioaren arteko ezberdintasuna azaldu nahi izan zuen, Heideggerrengandik ikasitako aipamen bat erabiliz. Filosofoek, Pitagorasen arabera, ikusleek Olinpiadetan bezala jokatzen zuten. Saria edo loria eskuratzeko lehian parte hartu gabe, interesaz begiratzen zioten aurrean gertatzen zenari, ikuspuntu pribilegiatu batetik. «Ikusle gisa, gertatzen denaren egia uler dezake, baina ikuskizunean parte hartu gabe».

Hainbeste idatzi da maitasunaren indarraz! Eta hainbeste dago oraindik idazteko!

Agur gutun batean (bat baino gehiago izan ziren), Arendtek Heideggerri errepikatzen dio Elisabeth Browningen poema zati bat, 'Soneto del portugués' liburutik hartua: «Eta Jainkoak nahi baleza, izugarri maiteko zintuzket, hil ondorenean ere!».

• Temas
• Euskera