Txileko haserrea
Herrialdeak ez zuen ezkerrera egin Borickek lehendakaritza lortzerakoan, baizik eta gaur arte mantentzen den nazka orokorra agerian utzi zuen
Duela bi urte, Txileko erreboltekin eta Gabriel Boricek hauteskundeetan lortutako garaipenarekin, bazirudien herrialdea ezkerrerantz egiten ari zela, baina duela bi asteko batzorde konstituzionalaren emaitzek – non muturreko eskuinak irabazi duen – nahasmen orokorra eragin dute txiletik kanpo. Nola izan da posible? Txile eskuin muturreko herrialdea bihurtu zara?
Errealitatea da gaizki irakurri dela Txileko krisi politikoa. Herrialdeak ez zuen ezkerrera egin Borickek lehendakaritza lortzerakoan, baizik eta gaur arte mantentzen den nazka orokorra agerian utzi zuen. Neke horrek ez dio txileri bakarrik eragiten, Latinoamerika osoari baizik. Ezkerrak kontinenteko herrialde nagusiak berreskuratu baditu ere, eskuin muturra zenbaki historikoetan dago.
Pinoncheten konstituzioa ezkerrerantz erreformatzea ezinezkoa dirudi orain. Badirudi aurrekoaren oinarriei eutsiko diela, Chicago Boysen agindupean Latinoamerikako herrialdea neoliberalismoaren sorleku bihurtu baitzuten.
Lehen batzorde konstituzionalak, pertsona independente eta indigenez osatuak, porrot egin zuen Txileko herriak atzera bota zuenean. Prozesu horren erdian iritsi zen Gabriel Boric errepublikako presidentetzara, eta horrek aldaketa politiko historikoaren sentsazio ekarri zuen Txilen. Hala ere, gogoratu behar da lehen itzulian Kast ultraeskuindarrak irabazi zuela, orain Txileko hurrengo presidentea izateko faboritoa denak. Une historikoak bizitzea hain gustuko dugun gizarte honetan, batzuetan ez diogu errealitateari jaramonik egiten.
Orduan, zer gertatu da? Hauteskunde prozesu berri honetan, segurtasuna eta Ukrainako gerraren ondoriozko krisi ekonomikoa izan ziren berriz ere kanpainaren ardatzak. Botoa oso aldakorra den herrialde batean, eskuinak kanpainaren ardatzean komeni zaizkion gaiak finkatzea lortu du.
Aurreko testu konstituzionala atzera bota zuten botoen % 62rekin, hein batean ganbera osatzen zutenen maximalismoek. Ezkerrean onartzea kosta egiten zaion arren, xehetasunik txikieneko identitate-eztabaiden bidez liskar publikoak irudikatzea kaltegarria da jan eta seguru bizi nahi duen gizarteetan. Baina Txileko ezkerrak, Europakoak bezala, espazio horietan lehiatu behar du.
Beste errealitate bat da eskuin muturra eskuin tradizionala irensten ari dela mundu osoan. Izan ere, demokrazia kristauak ez du ordezkaririk batzar konstituziogile berrian. Buloen munduak, fake newsen kulturak betirako aldatu du politika. Mundu berri hau asetzen ez gaituzten produktuak behin eta berriz kontsumitzera eramaten gaitu, eta ezkerrak ez daki horren aurka borrokatzen. Ezta espektatiben aurka. Azken finean, Txilen protesta-boto bat egon da, mundu berri batera egokitzen ez den gizartearena.
