Gizon-balari buruz dakidana

'Gizon bala' izenarekin ezagutzen dena, bereziki horretarako diseinatutako kanoitik jaurtitzen den pertsona bat da, kanoikadaren modura. Bultzada –horixe zioen German gixajoak– ez da bolboraren bidez lortzen, baizik eta malguki elastiko batek edo aire konprimituko erresorte batek ematen du. Zirkuetan erabiltzen denean, bolbora ikus-entzunezko efektuak sortzeko baliatzen da, baina ez du zerikusirik gizon bala jaurtitzeko mekanismoarekin berarekin.

– Lehen gizon bala –izan ere, emakumea izan zen– 1877an agertu zen: 'Zazel' izen artistikoa zuen Rossa Matilda Richterrek, eta garai hartan 14 urte besterik ez zituen – bukatzen zuen Germánek, Fito tabernan, bere lanbideko xehetasun guztiak menperatzen zituela jakinarazteko.

Pasa den astean hil zen Germán Velarde Pueyo. Baliteke izena ezezaguna izatea, bai. Haurtzaroko lagun askok hartu genuen parte bere hiletan. Nik, pertsonalki, asko zor diot Germáni. Ez da zor ekonomiko bat –horiek kitatu egiten dira–. Velarderekin nik nuen zorra bizitzazkoa zen; ordainezina. Germánek, gris eta gorabeherarik gabeko nire biografiari, ustekabeko interes bat ematen zion. Eta, hil ondoren ere, halaxe jarraitzen du.

– Nire lagunetako bat gizon-bala da –esaten dut, harro, bat-batean–. Bat-batekoa izan behar du; bestela, esaldiak indarra galtzen du. Eta hortxe uzten dut istorioa, 'zen' horretan geldirik, eta isilune bat egiten dut: segundo batekoa, bi segundokoa, are hiru segundokoa, entzulearen arreta eta begietako lilura neurtzeko.

1981eko uztailean joan zen Atlas zirkuarekin. Jakina, urte hartan beste hainbat gertakari ere izan ziren: otsailaren 23ko estatu-kolpe saiakera eta –ziur nago gogoratzen duzuela– Carlos eta Dianaren ezkontza. Baina Bagaza auzoan, benetako gertakizuna, zalantzarik gabe, honako hau izan zen: Germán, Luisaren eta Benitoren semea, etxetik ihes egin eta Tonetti anaiekin alde egin zuela. Germán, gure klasekidea, gure kuadrilakoa. Velarde.

Hemen sortzen dira, noski, solasaldikearen galderak: zergatik utzi zuen etxea? Nolakoa zen familiarekiko harremana? Zein izan zen ihes hura eragin zuen azken tanta? Nik, ordea, nahiago izaten dut narrazioarekin jarraitu eta xehetasun horiek atzeratzea. Dudarik gabe, kontakizunaren erritmoa moteltzeko eta istorioaren ardatsa galtzeko arriskua baitute.

– Aurreko udan –argitzen diot entzuleari– herriz herri ibili zen, Sorginaren Trenean. Portugaleko familia batek –atrakzioaren jabeek– laguntza behar zuten, eta horrela batu zen lehen aldiz ilusionisten tropa haren ibilaldira. Nolabait, Gabriel García Márquezen Macondo-n agertzen zirenen antza zuen karabana hori. Literaturzaleoi azken perpaus hori bereziki gustatzen zaigu. Horrela hasi zen bizitza paralelo bat eramaten, guztiok inbidiaz begiratzen geniona.

Hasieran, berak udaro kontatzen zigunez, zirkuan animaliak zaintzen eta karpa muntatu eta desmuntatzen aritzen zen. Horrela zeharkatu zuen ia Penintsula osoa, baita Frantziako mugako –Baiona, Urrugne– herri batzuk ere. Arratsalde batean, gerenteak bere gorputz liraina eta altuera apala nabaritu zituen, eta Fabián Hinojosaren –ordura arte kanoiaren titularra– lekukoa hartzea proposatu zion. Fabiánek –John Taylor– berrogei urte bete berri zituen, eta bestelako zereginetara pasatzeko garaia iritsi zitzaion. Asko irakatsi zion Taylorrek Velarderi: nola kokatu, sarera erortzeko dotorezia…

Asuntoa da: gainerakook ohiko lanbidetan aritzen ginen bitartean, Velardek, egunero, arratsalde bakoitzean bitan, izarrez jositako larruzko jantzi gorri bat janzten zuen… eta hegan egiten zuen.

Hamarkada batez ibili zen gizon-bala lanetan, ezkondu zen arte. Hortik aurrera, ez zuen zoriontsua ematen: bultzada bat faltako balitzaio bezala.

En fin.

Temas

• Euskera