Fiskala eta sormen-lanak

Geroztik, behin baino gehiagotan ikusi ditugu horrelako auziak, edo auzietara heldu gabe, zalantzak eta polemika biziak piztu izan dituzten liburuak edo sormen-lanak. Hor ditugu, esaterako, D. H. Lawrenceren 'Lady Chatterleyren maitalea', Nabokoven 'Lolita', Capoteren 'Odol hotzean', Emmanuel Carrèreren 'Arerioa'... Fikzio lanak izan arren, denek edan izan dute hurbileko kasuren batetik, batzuk gehiago, beste batzuk gutxiago.

Azken hilabeteotan, adibidez, auzitegietan dabil Luisgé Martínen 'El odio' liburua. Ezagutuko duzue kasua. Idazleak José Bretónen kasuari buruzko fikziozko lan bat idatzi du, eta bere seme-alaben hiltzailearekin hitz egin du horretarako. Amak, biktimak, liburua ez kaleratzeko eskatu du, argitalpenak adingabeen ohorerako, intimitaterako eta norberaren irudirako eskubidea urra dezakeelako. Auzitegiek, oraingoz, Anagrama argitaletxeari eman diote arrazoia, eta liburua kaleratu daitekeela ebatzi. Oraindik, hala ere, ez dago itxia prozesua, Anagramak adierazi baitu ez duela liburua kaleratuko. Auziak, haatik, enegarrenez jarri du mahai gainean zeintzuk izan daitezkeen fikzioaren mugak, noraino hel daitezkeen, non dagoen biktimen duintasunaren eta idazleen sormen-askatasunaren arteko bidegurutzea...

Jurisprudentziak debekuaren alde egin izan balu, ataka ederrean geundeke. Izan ere, gaur egungo pelikula eta telesail ikusienen zerrendaren goiko postuei begiratu bat eman ezkero, berehala ohartuko gara ez direla gutxi mafiari, narkotrafikoari eta psikopatei buruzkoak, horiek ere benetako kasuetan oinarrituak, hezur haragizko biktimekin. Krimenei buruzko nobelak eta nobela beltzak irakurtzea ere izugarri atsegin du jendeak. Nonbait, pasa dira zintzotasun eta xalotasun garaiak. Alegia, debeku hipotetiko batek Pinard fiskalaren «zintzotasun publikoa» ren tesiaren bertsio modernoago bat jarriko zukeen erdigunean, eta, esan bezala, jurisprudentzia-aurrekari horrekin, luze gabe egongo lirateke debekatuta gaur egungo sormen-lan arrakastatsu ez gutxi. Haien zintzotasun faltagatik (edo gureagatik).

Gogora ekarri behar da, ordea, hainbat sormen-lan pasa direla geroztik auzitegietatik, eta gutxi batzuk baino ez direla historiara igaro. Eta igaro direnak, ziur aski, ez beren izugarrikeria edo morboagatik, idazlearen esku trebeagatik baizik. Debekuek, zentsurek eta antzekoek, gainera, kontrako efektua sortzen dute sarritan, eta jendearen jakin-mina areagotzen laguntzen dute. Zentzu horretan, gehiago naiz irakurleari erabakitzearen uztearen aldekoa. Irakurri nahi ez duenak, utz dezala alde batera. Eta irakurri nahi duenak, erabaki dezala berak liburuak merezi ote duen, morbo zikinaren aurrean dagoen ala gizartearen edo norbanakoaren alde ilunaren geruzak azaleratzen dituen ariketa interesgarri baten aurrean.